NELIOTA
Το ερευνητικό πρόγραμμα NELIOTA (Near-Earth object Lunar Impacts and Optical TrAnsients) χρηματοδοτείται από τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Διαστήματος (ESA) από το 2015. Για τις ανάγκες του προγράμματος χρησιμοποιείται το τηλεσκόπιο 1.2 μ του Αστεροσκοπείου Κρυονερίου Κορινθίας στο οποίο έχει τοποθετηθεί ειδικό οπτικό σύστημα δύο καμερών, οι οποίες καταγράφουν ταυτόχρονα στο κόκκινο και στο υπέρυθρο τμήμα του ηλεκτρομαγνητικού φάσματος. Από τον Ιούνιο του 2021 το πρόγραμμα χρηματοδοτείται στο πλαίσιο του προγράμματος της ESA “Consolidating Activities Regarding Moon, Earth and NEOs” (CARMEN, ESA Contract No. 4000134667/21/D/MRP).
Εκλάμψεις λόγω προσκρούσεων μετεωροειδών στη σεληνιακή επιφάνεια, οι οποίες ανιχνεύτηκαν από το πρόγραμμα NELIOTA έως τον Οκτώβριο 2021.
Το πρόγραμμα NELIOTA παρατηρεί τη Σελήνη με σκοπό να εντοπίσει εκλάμψεις λόγω προσκρούσεων μετεωροειδών/παραγήινων αντικειμένων (NEOs) στην επιφάνεια της Σελήνης. Βραχυπρόθεσμος στόχος του είναι ο προσδιορισμός της συχνότητας εμφάνισης και η κατανομή των μαζών αυτών των αντικειμένων στον κοντινό διαστημικό χώρο της Γης. Ο μεσοπρόθεσμος στόχος αφορά τον υπολογισμό των στατιστικών ιδιοτήτων αυτών των αντικειμένων και την προώθησή τους στη διαστημική βιομηχανία, η οποία, με τη σειρά της, θα τις χρησιμοποιήσει προς βελτίωση της θωράκισης των δορυφορικών συστημάτων αλλά και των διαστημικών αποστολών.
Οι παρατηρήσεις ξεκίνησαν τον Φεβρουάριο του 2017 και είναι προγραμματισμένες να συνεχίσουν έως και το καλοκαίρι του 2023. Έως σήμερα (Δεκέμβριος 2022), έχουν καταγραφεί πάνω από 160 πλήρως επιβεβαιωμένες εκλάμψεις, ενώ περισσότερες από 50 επιπλέον έχουν χαρακτηριστεί ως δυνητικά υποψήφιες (δηλ. η εκπέμπουσα ενέργειά τους ήταν σχετικά χαμηλή για να εντοπιστούν ταυτόχρονα και στις δύο κάμερες). Σύμφωνα με την τελευταία στατιστική μελέτη της ομάδας NELIOTA (Liakos et al., 2020, A&A, 633, 112), έχει βρεθεί ότι 108 σποραδικά μετεωροειδή ανά ώρα εισέρχονται στη μεσόσφαιρα της Γης (ύψος 90 χλμ), ενώ 8 μετεωροειδή ανά ώρα προσπίπτουν σε ολόκληρη τη σεληνιακή επιφάνεια. Η πλειοψηφία αυτών των αντικειμένων έχουν μάζες μικρότερες από 100 γρ. και μεγέθη μικρότερα από 5 εκ. σε διάμετρο, ενώ οι θερμοκρασίες που αναπτύσσονται τοπικά κατά τη διάρκεια των προσκρούσεων στη Σελήνη κυμαίνονται μεταξύ 2000-4500 Κ.
Περισσότερες πληροφορίες αναφορικά με το πρόγραμμα NELIOTA δίνονται στην επίσημη ιστοσελίδα του προγράμματος.
Το 2022, η ομάδα NELIOTA ανέπτυξε ένα δημοσίως διαθέσιμο εργαλείο ανοιχτού κώδικα για την ανίχνευση λάμψεων πρόσκρουσης. Το λογισμικό Flash Detection Software (FDS) είναι διαθέσιμο εδώ.
Συμμετοχή στο Δίκτυο Τηλεσκοπίων Europlanet
Το ΕΑΑ έχει υπογράψει Μνημόνιο Συνεργασίας με το Europlanet 2024 RI Consortium σχετικά με τη συμμετοχή του Αστεροσκοπείου Κρυονερίου στο Europlanet Telescope Network της Ευρωπαϊκής Επιτροπής που χρηματοδοτείται από το πρόγραμμα «Europlanet 2024 Research Infrastructure» (EPN 2024 RI) ως πάροχος υπηρεσιών μέσω συμμετοχής σε εκστρατείες συντονισμένης παρατήρησης που θα εγκριθούν στο Πακέτο Εργασίας EPN 2024 RI NA2 «Συντονισμός επίγειων παρατηρήσεων». Το Αστεροσκοπείο Κρυονερίου σκοπεύει είτε να συμμετάσχει άμεσα σε εκστρατείες είτε να παράσχει πρόσβαση στο τηλεσκόπιο 1,2 μέτρων σε έναν εξωτερικό παρατηρητή (ή ομάδα παρατήρησης) για τη διεξαγωγή τέτοιων παρατηρήσεων, με το συμφωνηθέν κόστος υπηρεσίας του ΕΑΑ να καλύπτεται μερικώς από το πρόγραμμα EPN 2024 RI. Το Μνημόνιο Συνεργασίας ισχύει έως τις 31 Ιανουαρίου 2024. Η πρόσκληση για παρατηρήσεις βρίσκεται εδώ.
Η κάμερα Manchester-Athens Wide-Field (Narrow-Band)
Το πρόγραμμα αφορά τον σχεδιασμό και την κατασκευή κάμερας για την επισκόπηση του ουρανού μέσω γραμμών εκπομπής των εκτεταμένων περιοχών σε υψηλά Γαλαξιακά πλάτη.
Περισσότερες πληροφορίες στην ιστοσελίδα: http://mawfc.astro.noa.gr/
Πρόγραμμα παρατήρησης Δορυφόρων Χαμηλής Τροχιάς
H Πολωνική Διαστημική Εταιρία (POLSA) και το Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών, στα πλαίσια Μνημονίου Συνεργασίας, συμφώνησαν ότι η ομάδα του ΙΑΑΔΕΤ η οποία λειτουργεί το Αστεροσκοπείο Κρυονερίου θα παρέχει υποστήριξη στη λειτουργεία της συσκευής Very Wide Field of View (VWFOV), μιας συστοιχίας εξειδικευμένων ανιχνευτών για παρατήρηση Δορυφόρων Χαμηλής Τροχιάς (LEO). Η συσκευή αυτή έχει κατασκευασθεί από την Cilium Engineering για παρατηρήσεις αντικειμένων χαμηλής τροχιάς, χρησιμοποιώντας τη μέθοδο της τριγωνοποίησης για τον ακριβή προσδιορισμό της τροχιάς αλλά και του ύψους των αντικειμένων αυτών. Για το σκοπό αυτό, δημιουργείται ένα δίκτυο τέτοιων σταθμών με τον πρώτο να είναι ήδη εγκατεστημένος στο Αστεροσκοπείο Κρυονερίου από τις 15 Νοεμβρίου 2021.
H συσκευή Very Wide Field of View (VWFOV) η οποία εγκαταστάθηκε στους χώρους του Αστεροσκοπείου Κρυονερίου τον Νοέμβριο του 2021. Η συσκευή αυτή είναι μέρος ενός δικτύου για παρατηρήσεις αντικειμένων χαμηλής τροχιάς (LEO).
Αναβάθμιση του Αστεροσκοπείου Κρυονερίου με σκοπό την εξυπηρέτηση των αναπτυξιακών στόχων της
Περιφέρειας Πελοποννήσου
Με τo παρόν πρόγραμμα σκοπεύουμε να αναστρέψουμε αυτήν ακριβώς την κατάσταση μέσω της αναβάθμισης του Αστεροσκοπείου Κρυονερίου με σκοπό την ανάπτυξη του επιστημονικού τουρισμού στην περιφέρεια Πελοποννήσου. Ένας από τους βασικότερους στόχους του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών (ΕΑΑ) είναι η επιμόρφωση του κοινού και η δημόσια κατανόηση των φυσικών επιστημών, των επιστημών περιβάλλοντος και της τεχνολογίας. Η αστρονομία αποτελεί την αιχμή του δόρατος προς τον σκοπό της ευρύτερης προσέγγισης κοινού και επιστήμης επειδή προσελκύει περισσότερο το ενδιαφέρον του κόσμου, τόσο λόγω των θεαματικών εικόνων ουρανίων αντικειμένων που ανακαλύπτονται και παρατηρούνται καθημερινά από επίγεια και διαστημικά τηλεσκόπια (κομήτες, αστρικά σμήνη, νεφελώματα, γαλαξίες κλπ), όσο και λόγω των γενικότερων θεμάτων που ερευνά (π.χ. κοσμολογία, νέοι πλανήτες κλπ) και που άπτονται των βαθύτερων υπαρξιακών ερωτημάτων του ανθρώπου.
Με την αναβάθμιση του Αστεροσκοπείου επιτυγχάνεται η επιστροφή γνώσης από τους επιστημονικούς φορείς προς την κοινωνία, πράγμα που θα συμβάλλει ουσιαστικά στην αναβάθμιση του μορφωτικού και πολιτιστικού επιπέδου και ταυτόχρονα στην περαιτέρω ευαισθητοποίηση του κόσμου σε θέματα περιβάλλοντος. Η επιστήμη και η τεχνολογία είναι κινητήριοι μοχλοί για τη μορφωτική, κοινωνική και οικονομική ανάπτυξη. Αυτό επιτυγχάνεται μέσω της ανάδειξης των υποδομών που είναι πεδία επιστημονικού και εκπαιδευτικού ενδιαφέροντος και της οργανικής ένταξής τους στην τοπική και ευρύτερη κοινωνία, καθώς και στις δραστηριότητες της περιοχής. Η ένταξη του προτεινόμενου κέντρου στον τουριστικό σχεδιασμό της περιφέρειας και της χώρας θα αποτελέσει ένα ακόμα βήμα αποκέντρωσης και θα δώσει σημαντική ώθηση στην ανάπτυξη της περιοχής με την προσέλκυση του πολιτιστικού, εκπαιδευτικού και επιστημονικού τουρισμού.
Περισσότερες πληροφορίες στην ιστοσελίδα του προγράμματος.